Paznokcie łyżeczkowate inna nazwa paznokcie wklęsłe, koilonychia stan patologiczny, polegający na deformacji paznokci, w której przybierają one kształt łyżeczki przy zachowaniu koloru i gładkości płytki. Koilonychia może dotyczyć tylko jednego palca, kilku jednocześnie, a nawet wszystkich naraz. Częstość występowania koilonychii nie zależy od płci ani wieku. Koilonychia często mówi o innych chorobach wewnętrznych organizmu. Występuje u dorosłych, dzieci, noworodków.
Koilonychia:
Koilonychia u dzieci:
Paznokcie łyżeczkowate rozróżnia się dwa etapy:
-
Paznokcie łyżeczkowate wczesne lub początkowe, w przypadku przerzedzania, obserwuje się spłaszczenie płytki paznokcia. Pośrodku pojawia się małe zagłębienie, zachowana zostaje kolorystyka i gładkość;
-
Paznokcie łyżeczkowate późne, kiedy zmienia się przestrzeń podpaznokciowa, paznokieć staje się kruchy, wolny brzeg płytki ugina się do góry. Płytka paznokcia kruszy się wzdłuż krawędzi, ale zachowuje swój naturalny kolor, gładką powierzchnię.
W zależności od przyczyny koilonychia może być:
-
Dziedziczna lub wrodzona, rozwija się z powodu mutacji genów. Dystrofia jest dziedziczna, ma ją wielu członków rodziny;
-
Nabyte, powstałe w trakcie życia pod wpływem czynników zewnętrznych lub chorób wewnętrznych;
-
Idiopatyczny, gdy nie można zidentyfikować przyczyny.
Mechanizm powstawania paznokci łyżeczkowatych nie jest dobrze poznany, dlatego trudno jednoznacznie wyjaśnić pochodzenie koilonychii. Wiadomo, że jest to objaw niektórych chorób.
W postaci nabytej koilonychia opiera się na naruszeniu keratynizacji lub odkładania się keratyny w paznokciach, co powoduje pogorszenie metabolizmu białek i odżywienia tkanek. Takie zmiany zachodzą pod wpływem czynników wewnętrznych lub zewnętrznych. W rezultacie paznokieć, który normalnie składa się z kilku warstw zrogowaciałych komórek skóry, staje się jednowarstwowy, cienki i łatwo się deformuje co może przyczynić się do powstania paznokci wklęsłych.
Przyczyny zewnętrzne prowadzące do koilonychii:
-
uszkodzenie płytki paznokcia;
-
kontakt ze szkodliwymi chemikaliami, produktami naftowymi;
-
częsta intensywna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe;
-
nagłe zmiany temperatury;
-
infekcja grzybicza (grzybica paznokci).
Koilonychię często wywołuje praca z detergentami i środkami czyszczącymi bez rękawic ochronnych, ciągłe noszenie sztucznych paznokci, ciągłe stosowanie zmywacza acetonowego do usuwania lakieru.
Wysokie ryzyko rozwoju choroby u osób żyjących na wysokości powyżej 3000 m n.p.m. Wynika to ze zmniejszenia nasycenia krwi tlenem oraz jego dopływu do narządów i tkanek. Przy niskim poziomie tlenu wzrasta produkcja erytrocytów (czerwonych krwinek), co zwiększa zużycie żelaza, prowadząc do jego niedoboru.
Koilonychia jest często obserwowana u osób o określonych zawodach. Na przykład u osób pracujących z olejami mineralnymi rozpuszczalnikami organicznymi wywołującymi kontaktowe zapalenie skóry.
Spośród czynników wewnętrznych, które mogą prowadzić do powstania paznokci wklęsłych to:
-
niedokrwistość z niedoboru żelaza;
-
zaburzenia endokrynologiczne;
-
łuszczyca;
-
liszaj płaski;
-
toczeń;
-
niedobór w organizmie metaloenzymów, aminokwasów zawierających siarkę;
-
zmiany w macierzy paznokcia spowodowane zmniejszeniem przepływu krwi w zespole Raynauda, patologie naczyniowe;
-
patologie endokrynologiczne (cukrzyca, niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy).
-
chemioterapia lub radioterapia;
-
naruszenia wchłaniania składników odżywczych;
-
nietolerancja glutenu;
-
niedobór białka, witamin z grupy B, witaminy C, minerałów (cynk, miedź, selen) spowodowany niedożywieniem, dieta wegetariańska;
-
dziedziczność.
Genetyka wiąże się to ze zmianą genów odpowiedzialnych za syntezę niektórych typów keratyn warstwy rogowej naskórka. Na tle mutacji komórki warstwy powierzchniowej naskórka gorzej wchłaniają białko niezbędne do tworzenia normalnej warstwy rogowej naskórka. Następuje pocienienie płyty, utrata wytrzymałości, co prowadzi do deformacji jej strefy środkowej.
Dziedziczna koilonychia występuje w następujących chorobach genetycznych:
-
Hemochromatoza. Przejawia się to naruszeniem metabolizmu żelaza, jego akumulacją w tkankach wątroby, mięśnia sercowego, śledziony, skóry, gruczołów dokrewnych. Koilonychia występuje u 50% pacjentów z hemochromatozą. Objawy choroby mogą pojawić się w każdym wieku, ale częściej występuje w wieku 30-40 lat;
-
Zespół paznokieć rzepka –to rzadkie zaburzenie genetyczne, w wyniku którego osoba chora ma zdeformowane paznokcie lub nie ma ich wcale. Ponadto pojawiają się liczne patologiczne zmiany w układzie kostnym – brak lub niedorozwój rzepki czy zdeformowanie stawu łokciowego..
Paznokcie łyżeczkowate u dzieci
Koilonychia występuje u 33% noworodków. Zwykle dotyczy dużego palca. Po około 9 latach w miarę pogrubienia płytki paznokcia ta deformacja sama znika, paznokieć nabiera prawidłowego kształtu. W tym przypadku nie jest to uważane za odchylenie, ale jest uważane za normalną opcję rozwojową.
Najczęstsze przyczyny koilonychii u dziecka to niedobór żelaza i uraz. Urazy są spowodowane nawykiem ssania zbyt ciasnych palców lub butów. Jeśli wpływ tych czynników zostanie wyeliminowany, kształt płytki paznokcia szybko się normalizuje.